Mùa thu ở làng quê ven sông Cửu Long, nơi những rặng dừa nghiêng mình trong gió, chị em Thảo và Lan độc quần bên bếp lửa. Thảo, cô em út, đang chuẩn bị về ra mắt nhà chồng tương lai. Trên bàn, mấy món thập lộc – món quà quê nội – được sắp xếp ngay lập tức. Những miếng cải cải, đu đủ được ngâm tỉ mỉ trong nước mắm nêm, cạn kiệt như những viên ngọc nhỏ. Đó là món ăn truyền thống của gia đình, làm chính tay bà nội Thảo, người đã qua đời năm trăng, truyền dạy. “Lan, chị thấy em mang mấy món quà tặng nhà chồng nhé,” Thảo nói, ánh mắt kiệt. “Bà nội bảo món này là hồn quê mình, nhà chồng chắc chắn thích.”

Lan, chị gái Thảo, Hướng cười nhưng lo lắng. Cô biết nhà chồng Thảo, gia đình ông bà Hào, là một gia đình giàu có ở Sài Gòn, nổi tiếng kén chọn và tự hào về lối sống hiện đại. Chồng tương lai của Thảo, Phong, là người hiền lành, nhưng mẹ anh, bà Ngọc, và chị gái anh, Minh, lại có sấm kỳ. “Thảo, em cẩn thận. Nhà họ không quen quê, sợ lại chê bai,” Lan nhắc. Thảo chỉ cười: “Chị ơi, em tin món dưa món của nội sẽ làm họ hiểu tấm lòng mình.”

Ngày ra mắt, Thảo mang theo ba hũ dưa món, gói cẩn thận trong chiếc khăn lụa cũ của bà nội. Biệt thự của nhà Phong nằm giữa khu phố thượng lưu, với vườn hoa lan tím và nội thất kiệt sức bạc. Thảo bước vào, xin hồi hộp nhưng tràn đầy tự hào. Sau màn chào hỏi, cô đặt mấy hũ dưa lên bàn, giọng hồ hồi: “Dạ, thưa bác, cháu mang ít hoa quê nội biếu gia đình. Đây là món nội cháu làm giỏi nhất, ngâm bằng nước mắm nhà, ăn giòn ngọt, rất món cơm tặng ạ.”

Bà Ngọc nhìn mấy hũ thủy tinh cũ kỹ, võ bảo vệ lá chuối, rồi nhếch mép. “Dưa món à? Món này… là đồ ăn của người nghèo. Đúng là Nhà tôi quen dùng đồ nhập, mấy thứ này không hợp đâu, cháu Thảo.” Minh, chị gái Phong, cười khúc khích: “Chị Thảo, quê chị chắc chỉ có món này thôi hả? Mang lên đây làm gì, để Vết bàn ăn à?” Ông Hào, bố Phong, cũng góp lời: “ Thôi, cảm ơn cháu, nhưng nhà bác không thiếu đồ ăn.” Cả nhà cười vang, không khí trở nên ngạt thở. Phong nắm tay Thảo, cố xoa dịu: “Mẹ, chị, thôi đi. Quà của Thảo là tấm lòng mà.”

Thảo đầu, mắt cay xè. Cô nghĩ về những ngày cùng bà nội ngồi ngâm dưa, nghe bà kể chuyện về quê nghèo, về những bữa trưa liễu bạc nhưng đầy tình thân. Quà tặng thập cẩm là cả ký ức tuổi thơ, là di nguyện của bà nội muốn cô mang món quà quê tặng nhà chồng. Giờ đây, họ được gọi là “đồ ăn của người nghèo,” như thể cả ký ức của cô được nuôi ra chế độ lớn. Lan, đứng bên cạnh, khoanh chặt tay em gái, ánh mắt đầy giận dữ nhưng cô kìm lại, chỉ yên lặng thì thầm: “Thảo, để chị lo.”

Tối đó, Thảo khóc trong vòng tay chị. “Chị Lan, em chỉ muốn mang món nội thích nhất tặng họ. Sao họ lại nói thế?” Lan ôm em, giọng mỏng định nghĩa: “Thảo, món dưa của nội không chỉ là đồ ăn, mà là cả tấm lòng. Chị sẽ làm họ hiểu.” Lan không phải là người dễ bỏ cuộc. Cô từng là đầu bếp ở một nhà hàng nổi tiếng và cô được biết đến là giá trị của những món ăn truyền thống. Cô quyết định sử dụng tài năng của mình để làm nhà chồng em gái phải suy nghĩ lại.

Sáng hôm sau, Lan mời cả nhà Phong đến nhà hàng nơi cô làm việc, nói là để cảm ơn buổi ra mắt. Cô chuẩn bị một bữa tiệc cầu kỳ kỳ, với các món ăn hiện đại như bò Wagyu, tôm hùm phô mai nướng mai, nhưng món chính lại là một món salad đĩa trộn đặc biệt, trong đó điểm nhấn là những miếng dưa món của Thảo. Lan giới thiệu: “Món salad này là sáng tạo của cháu, lấy cảm hứng từ món dưa món quê nội. Dưa ngâm bằng nước mắm nêm nhà, kết hợp với các nguyên liệu cao cấp, rất hợp khẩu vị thành phố.”

Bà Ngọc nhíu mày, nhưng vì có khách, bà thử một miếng. Cả nhà Phong ăn thử, và không ai nói gì. Vị giòn ngọt của dưa, hòa quyện với nước mắm thơm lừng, khiến họ bất ngờ. Một người bạn của Phong, anh Vinh, là nhà phê bình ẩm thực, trầm trồ: “Món dưa này… không thể tin nổi! Nó làm món salad này thành tuyệt phẩm. Ai làm ra món dưa này vậy?” Lan mỉm cười, chỉ vào Thảo: “Là em gái cháu, Thảo, làm theo công thức của bà nội.”

Bà Ngọc lặng đi, ánh mắt thoáng bối rối. Minh, cô chị kiêu kỳ, thì thào: “Không ngờ món quê lại ngon thế này…” Không khí trở nên im lặng, nhưng Lan biết, cô đã khiến nhà chồng em gái phải nhìn lại món quà họ từng chê bai.

Chiều hôm đó, Lan nhận được cuộc gọi từ anh Vinh, người bạn phê bình ẩm thực. Anh hào hứng: “Lan, món dưa món của em Thảo quá đặc biệt. Tôi đã gửi mẫu cho một người bạn ở viện nghiên cứu ẩm thực. Họ nói công thức nước mắm nêm trong món dưa giống hệt một công thức cổ của vùng đồng bằng sông Cửu Long, từng được dùng trong cung đình Huế. Nếu đúng, món dưa này không chỉ là đồ ăn dân dã, mà là di sản văn hóa!” Lan mỉm cười, mở loa ngoài để cả nhà Phong nghe. Cô nhìn bà Ngọc, nhẹ nhàng: “Dạ, món dưa này là tâm huyết của bà nội em Thảo. Bà nói nó là hồn quê, không phải đồ ăn của người nghèo đâu ạ.”

Bà Ngọc tái mặt, ông Hào ho khan, còn Minh cúi đầu, không dám nhìn Thảo. Không khí căng như dây đàn. Nhưng Lan chưa dừng lại. Cô lấy từ túi ra một chiếc hộp nhỏ, bên trong là một cuốn sổ tay cũ của bà nội Thảo. Cô đưa cho bà Ngọc, nói: “Bác, cháu muốn bác đọc cái này.”

Bà Ngọc mở cuốn sổ, nét chữ run run của bà nội hiện ra. Trong đó, bà ghi lại công thức làm dưa món, nhưng xen kẽ là những dòng nhật ký: “Món dưa này là kỷ niệm của mẹ tôi, bà cố của Thảo. Mẹ kể, ngày xưa nhà nghèo, chỉ có dưa món để đãi khách. Nhưng ai ăn cũng nhớ, cũng quý. Tôi dạy Thảo làm món này, mong nó mang tình quê đến nhà chồng, để họ biết gia đình mình dù nghèo nhưng giàu tình nghĩa.” Cuối sổ, bà viết: “Thảo, nếu nhà chồng con không hiểu, hãy để họ thấy giá trị của món dưa bằng trái tim con.”

Bà Ngọc bật khóc. Cô nắm tay Thảo, giọng nghẹn ngào: “Thảo, bác xin lỗi. Bác đã sai khi gọi món dưa của cháu là đồ ăn của người nghèo. Bác không biết… nó quý giá đến vậy.” Hóa ra, bà Ngọc cũng từng có một người bà làm dưa món, và món ăn ấy là ký ức tuổi thơ của bà. Nhưng khi lên thành phố, bà cố gắng xóa bỏ quá khứ quê mùa, quên đi giá trị của những điều giản dị. Lời nói của Lan, cùng cuốn sổ của bà nội, như một nhát dao khơi lại ký ức bà từng chôn vùi.

Từ hôm đó, bà Ngọc thay đổi hẳn. Bà thường xuyên gọi Thảo lên chơi, xin học cách làm dưa món, thậm chí mang về quê để cùng chị em Thảo ngâm dưa. Minh, cô chị kiêu kỳ, trở thành bạn thân của Thảo, hay xin mang dưa món đi tặng bạn bè. Ông Hào thì tự hào khoe với khách về “món dưa cung đình” của nhà thông gia.

Món quà tặng được đặt trang trọng trong tủ kính ở nhà Phong, bên cạnh một bức ảnh chụp Thảo và bà nội cười rạng rỡ bên dưa leo. Mỗi dịp lễ Tết, bà Ngọc đích thân làm món salad dưa món, mời khách và kể chuyện về món quà quê của Thảo. Món dưa không chỉ là đồ ăn mà là cầu nối hàn khoảng cách giữa hai gia đình, giữa quê và phố.

Dưới ánh trăng rằm, Thảo và Lan ngồi bên nhau, nhìn mấy hũ dưa mới. Lan cười: “Thảo, chị nói đúng không? Món dưa của nội là báu vật.” Thảo ôm chị, nước mắt lăn dài: “Chị, nhờ chị mà em giữ được lời hứa với nội.” Những món thập cẩm, dù từng bị chê là “đồ ăn của người nghèo,” đã trở thành chứng minh cho tình thân, giác ngộ, và sức mạnh của những giá trị giản dị vượt qua thời gian.