Trong căn nhà nhỏ hẹp ở ngoại ô thành phố, bà Lan sống những ngày tháng cuối đời trong sự cô đơn thầm lặng. Bà đã tám mươi hai tuổi, thân hình gầy guộc, mái tóc bạc trắng búi gọn sau gáy, và đôi mắt mờ vì thời gian. Bà từng là một người phụ nữ mạnh mẽ, làm việc quần chạy để nuôi con con không lớn sau khi chồng mất sớm vì tai nạn lao động. Giờ đây, bà chỉ còn lại những đứa con trai út, anh Minh, và cô dâu tên Hoa. Cuộc sống của bà gắn bó với căn hộ nhỏ ở tầng lầu, nơi bà dành phần lớn thời gian nằm trên chiếc giường cũ kỹ, lắng nghe tiếng xe cột ngoài đường và tiếng cười đùa của lũ trẻ hàng xóm.
Anh Minh là một người đàn ông trung niên, khoảng bốn mươi bảy tuổi, làm việc ở một xưởng cơ khí. Anh tốt bụng, nhưng công việc bận rộn anh ít khi để ý đến mẹ già. Mọi công việc trong nhà đều làm chị Hoa quán râm. Chị Hoa, ba mươi tám tuổi, là một người phụ nữ sắc xảo, nhanh phòng thủ nhưng lại mang trong mình tính keo kiệt đến khả năng giải quyết. Chị ta luôn tính toán chi li từng đồng, từng cắc, và coi việc tiết kiệm là đức tính lớn nhất. “Tiền không phải lá cây hái được,” chị thường nói như vậy mỗi khi anh Minh khuyên ý mua sắm gì đó cho gia đình.
Bà Lan đã bệnh nhiều năm rồi. Bác sĩ kê đơn thuốc giảm tiền, phải uống đều để kiểm soát nhịp tim và tránh xung đột. Những viên thuốc ấy không hề rẻ, mỗi hộp hơn một triệu đồng, đủ để chị Hoa cau mày mỗi khi phải mua. Ban đầu, chị còn mua đầy đủ, nhưng tăng dần, chị bắt đầu “tiết kiệm” bằng cách giấu thuốc của bà. “Mẹ già rồi, uống ít đi cũng suy sao. Tốn gần lắm,” chị nghĩ thầm. Bà Lan biết hết, nhưng bà không nói. Bà chỉ im lặng quan sát, đôi mắt buồn bã nhìn con dâu thơm mát cửa hàng thuốc vào tủ khóa.
Một buổi chiều mưa phùn, bà Lan cảm thấy tim đập loạn nhịp. Bà gọi chị Hoa, giọng yếu ớt: “Con ơi, thuốc của mẹ đâu? Mẹ thấy khó thở quá.” Chị Hoa đang ngồi tính toán sổ sách chi tiêu, mở lên với vẻ mặt khó chịu. “Thuốc hết rồi mẹ ạ. Con quên mua. Mai con mua nhé.” Bà Lan biết chị đang nói dối. Bà đã nhìn thấy hộp thuốc mới mua tuần trước, nhưng giờ nó biến mất. Bà viết dài, không tranh cãi. Bà biết, nếu nói ra, chị Hoa sẽ tặng “tiền nong eo thon” để nhẹ nhàng cho mình.
Đêm ấy, bà Lan nằm trong thức thức. ức ký ùa về như dòng sông cuồn cuộn. Bà nhớ ngày xưa, khi chồng mất, bà một mình bương chải, làm đủ nghề từ buôn bán về chai đến may vá quần áo để nuôi con. Ba con: hai gái một trai. Hai cô con gái lớn đã lấy chồng xa, ít khi về thăm. Chỉ còn anh Minh ở lại, cưới chị Hoa và sinh hai đứa cháu nội. Bà đã dành hết số tiền tiết kiệm tối thiểu để lo cho đám cưới của họ, và giờ đây, bà trở thành gánh nặng. Nhưng bà có một bí mật mà không ai biết: một tài khoản ngân hàng riêng, nơi bà gửi số tiền bồi thường tai nạn của chồng và tiền bà dành suốt đời. Số tiền lãi không nhỏ, hơn tỷ lệ đồng, lãi suất tích lũy qua năm tháng. Bà chưa từng đến, vì bà muốn lại cho con cháu như một món quà bất ngờ.
Sáng hôm sau, khi cả nhà còn ngủ, bà Lan Yên tĩnh dậy. Bà mặc chiếc áo bà ba cũ, quàng khăn len, và cầm theo chiếc túi xách nhỏ chứa giấy tờ tùy thân. Bà quyết định đi đến ngân hàng. Ngân hàng cách nhà khoảng năm cây số, một quãng đường dài với đôi chân già nua của bà. Nhưng bà không muốn gọi taxi, sợ tốn kém, và cũng không muốn ai biết. Bà bước ra khỏi nhà, trời còn mờ sáng, sương mù bao phủ con phố vắng vẻ.
Hành trình của bà Lan là một cuộc đấu tranh âm thầm. Mỗi bước chân nặng trịch, tim bà đập thình thịch, nhưng bà cắn răng chịu đựng. Bà dừng lại bên vệ đường vài lần để thở, tay ôm ngực. Ký ức lại ùa về: ngày anh Minh còn nhỏ, bà dắt con đi bộ đến trường vì không có tiền xe. Giờ đây, con trai bà đã lớn, nhưng sao bà vẫn phải một mình như thế này? Bà nghĩ về chị Hoa, về những lần chị ta cằn nhằn vì bà ăn nhiều, vì bà dùng điện nhiều. “Mẹ ơi, tiết kiệm đi chứ,” chị ta hay nói. Bà Lan mỉm cười buồn bã. Bà không giận, chỉ buồn vì con trai không nhận ra.
Sau hơn hai giờ đồng hồ, bà Lan đến được ngân hàng. Đó là một chi nhánh nhỏ, nhân viên quen mặt bà vì bà từng đến gửi tiền. Cô nhân viên trẻ tên Lan – trùng tên với bà – mỉm cười chào đón. “Bà ơi, bà đến sớm thế? Bà cần gì ạ?” Bà Lan ngồi xuống ghế, thở hổn hển. “Con ơi, bà muốn chuyển khoản.” Cô Lan ngạc nhiên, vì số tiền trong tài khoản của bà lớn bất ngờ. Bà Lan giải thích ngắn gọn: bà muốn chuyển hết số tiền cho một tài khoản khác. Đó là tài khoản của Quỹ Từ Thiện Trẻ Em Mồ Côi, nơi bà từng bí mật ủng hộ nhiều năm. Nhưng bà có một yêu cầu đặc biệt: giao dịch sẽ được thực hiện ngay, nhưng thông báo xác nhận sẽ gửi đến số điện thoại của anh Minh vào sáng hôm sau, kèm theo một bức thư bà viết tay.
Cô Lan do dự, nhưng sau khi kiểm tra giấy tờ, cô đồng ý. Bà Lan viết bức thư trên tờ giấy ngân hàng cung cấp. Nội dung bức thư khiến cô Lan xúc động: bà kể về cuộc đời mình, về sự hy sinh, và lý do bà quyết định như vậy. “Con trai mẹ, mẹ biết con bận rộn, nhưng con dâu con đã giấu thuốc của mẹ. Mẹ không giận, nhưng mẹ muốn số tiền này giúp đỡ những đứa trẻ mồ côi, như mẹ từng là. Nếu con còn yêu mẹ, hãy sống tốt hơn.” Bà ký tên, và giao dịch hoàn tất.
Bà Lan rời ngân hàng với trái tim nhẹ nhõm. Bà đi bộ về nhà, nhưng trên đường, cơn đau tim đột ngột ập đến. Bà ngã quỵ bên vệ đường, tay vẫn nắm chặt chiếc túi. Người qua đường đưa bà đến bệnh viện, nhưng bà đã ra đi mãi mãi.
Sáng hôm sau, anh Minh thức dậy muộn vì mệt mỏi sau ca làm đêm. Chị Hoa đang chuẩn bị bữa sáng, cằn nhằn về giá gas tăng. Chuông điện thoại reo. Số lạ, nhưng anh bắt máy. “Alo, anh là anh Minh phải không ạ? Tôi là nhân viên ngân hàng. Chúng tôi có một giao dịch chuyển khoản từ tài khoản của bà Lan, mẹ anh. Số tiền là năm tỷ hai trăm triệu đồng, chuyển cho Quỹ Từ Thiện Trẻ Em Mồ Côi. Và đây là bức thư bà để lại.”
Anh Minh chết lặng. Chị Hoa nghe loáng thoáng, chạy đến giật điện thoại. Khi nghe hết, chị ta tái mặt. Bà Lan có tiền? Số tiền khổng lồ như vậy? Và bà đã chuyển hết? Họ chạy đến phòng bà, nhưng bà không ở đó. Điện thoại bệnh viện gọi đến: bà đã mất.
Cả gia đình chết lặng. Twist bất ngờ: hóa ra bà Lan không phải mẹ ruột của anh Minh. Bức thư tiết lộ: bà nhận nuôi anh từ trại mồ côi, và số tiền ấy là để trả ơn cuộc đời. Chị Hoa khóc lóc, hối hận vì đã giấu thuốc. Cao trào cực mạnh khi họ đọc bức thư trước mộ bà, nhận ra sự hy sinh thầm lặng.
Bà Lan sinh ra trong một gia đình nghèo ở vùng quê miền Trung. Năm mười tám tuổi, bà lấy chồng, một người thợ xây chất phác. Họ có hai cô con gái, nhưng cuộc sống khó khăn. Khi chồng mất trong tai nạn, bà mới ba mươi tuổi, ôm hai con thơ dại. Bà quyết định nhận nuôi thêm một bé trai mồ côi từ trại trẻ, đặt tên Minh, coi như con ruột. Bà không kể cho ai biết bí mật ấy, vì bà yêu Minh như con đẻ.
Bà dọn về thành phố, làm việc không ngớt. Ban ngày may vá, ban đêm bán hàng rong. Hai cô con gái lớn lên, lấy chồng, một ở miền Bắc, một ở nước ngoài. Chúng ít về thăm, nhưng bà không trách. Anh Minh lớn lên, học hành tử tế, nhưng tính tình hiền lành, dễ bị vợ chi phối.
Chị Hoa bước vào cuộc đời anh Minh như một cơn gió. Cô ta xinh đẹp, khéo léo, nhưng sâu thẳm là tính keo kiệt. Sau đám cưới, chị ta quản lý hết tài chính gia đình. Bà Lan ban đầu vui mừng, nhưng dần nhận ra con dâu không phải người tốt. Chị ta hay cằn nhằn bà ăn nhiều, dùng nước nhiều. “Mẹ ơi, nhà mình nghèo, phải tiết kiệm,” chị ta nói.
Bệnh tim của bà Lan bắt đầu từ năm năm trước. Bác sĩ kê thuốc, nhưng chị Hoa luôn tìm cách giảm liều. “Thuốc đắt quá mẹ ơi, con mua loại rẻ hơn nhé?” Bà Lan lắc đầu, nhưng chị ta vẫn làm theo ý mình.
Một ngày, bà Lan thức dậy với cơn đau ngực. Bà gọi chị Hoa: “Hoa ơi, thuốc của mẹ đâu con?” Chị Hoa đang giặt đồ, quay lại với vẻ mặt giả tạo. “Thuốc hết rồi mẹ. Con quên mua. Để con đi mua ngay.” Nhưng chị ta không đi. Bà Lan biết, hộp thuốc mới nằm trong tủ khóa của chị ta. Bà từng thấy chị ta cất, vì “sợ tốn tiền”.
Bà Lan nằm trên giường, nước mắt lăn dài. Bà nghĩ về cuộc đời mình. Bà có tài khoản ngân hàng bí mật, số tiền lớn từ bồi thường và tiết kiệm. Bà định để lại cho con cháu, nhưng giờ, bà thấy không đáng. Bà quyết định: sẽ đi ngân hàng, chuyển hết cho từ thiện. Bà muốn dạy cho con dâu một bài học.
Đêm ấy, bà chuẩn bị. Bà viết một bức thư dài, giấu trong túi. Bà sẽ đưa cho ngân hàng gửi sau.
Sáng sớm, bà Lan dậy. Trời lạnh, sương mù dày đặc. Bà mặc áo ấm, cầm túi, bước ra cửa. Con đường dài năm cây số, với bà là cả một thử thách. Bà đi chậm, dừng lại nghỉ nhiều lần.
Trên đường, bà nhớ về quá khứ. Nhớ ngày nhận nuôi Minh, cậu bé gầy gò, khóc oe oe. Bà yêu cậu như con ruột, không phân biệt. Nhớ ngày Minh cưới Hoa, bà vui mừng, nhưng linh cảm không lành.
Bà gặp một bà lão bán vé số, trò chuyện. “Cuộc đời ngắn lắm bà ơi, phải sống sao cho đáng.” Bà Lan mỉm cười, mua một tờ vé, tiếp tục đi.
Gần đến ngân hàng, bà suýt ngã vì đau tim. Một chàng trai trẻ giúp bà, đưa bà đến nơi. “Bà cẩn thận nhé,” cậu nói.
Tại ngân hàng, cô Lan chào bà. Bà yêu cầu chuyển khoản. Cô Lan ngạc nhiên: “Bà ơi, số tiền lớn lắm. Bà chắc chứ?” Bà Lan gật đầu, đưa bức thư. Giao dịch hoàn tất. Bà rời đi, nhưng trên đường về, cơn đau ập đến. Bà ngã, người qua đường đưa bà đến bệnh viện. Bác sĩ lắc đầu: “Bà cụ mất rồi.”
Sáng hôm sau, cuộc gọi từ ngân hàng. Anh Minh nghe, im lìm. Số tiền tỷ lệ, chuyển đổi cho tốt. Bức thư tiết lộ: Minh không phải con cọ, bà nhận nuôi từ mồ côi. “Mẹ yêu con, nhưng con dâu đã giấu thuốc, Đưa mẹ đến bước đường cùng. Mẹ chuyển tiền cho trẻ mồ côi, như con ngày xưa. Hãy sống tốt, đừng để keo kiệt xà xà gia đình.”
Chị Hoa nức nở, Cơn hận. Anh Minh ôm đầu, nhớ lại những lần đau đớn mà anh bỏ qua. Cả gia đình chết lặng trước một bà, nhận ra mất mát không gì bù đắp.
Câu chuyện kết thúc với hình ảnh gia đình thay đổi, sống nhân hậu hơn, như di nguyện của bà.
