Ngôi nhà nhỏ nằm sâu trong con hẻm hẹp của quận Bình Thạnh, Sài Gòn, đã chứng kiến biết bao thăng trầm của gia đình ông bà Minh Lan. Ông Minh mất cách đây năm năm vì tai nạn giao thông, để lại bà Lan một mình với căn bệnh Alzheimer ngày càng nặng. Bà Lan năm nay đã tám mươi hai tuổi, thân hình gầy guộc, mái tóc bạc trắng rối bù, và đôi mắt đục ngầu luôn nhìn vào khoảng không vô định. Bà ít nói, nhưng khi nói thì lẩm bẩm những câu chuyện rời rạc về quá khứ, về những ngày còn trẻ, về ông Minh, và đặc biệt là về chiếc túi rách nát mà bà ôm khư khư không rời tay.

Chiếc túi ấy là một món đồ cũ kỹ, làm từ vải bố đã sờn rách, dây kéo hỏng, và bên trong dường như chẳng có gì ngoài vài mảnh giấy vụn và mùi mốc meo. Bà Lan ôm nó như ôm một đứa con, ngay cả khi ngủ cũng đặt dưới gối. Con trai bà, anh Hùng, một người đàn ông trung niên khoảng bốn mươi lăm tuổi, làm nghề lái xe tải, luôn cố gắng chăm sóc mẹ già. Nhưng công việc bận rộn khiến anh phải giao phó phần lớn cho vợ mình, chị Lan – một người phụ nữ sắc sảo, năng động, làm nhân viên văn phòng ở một công ty nhỏ.

Chị Lan, tên đầy đủ là Nguyễn Thị Lan, kết hôn với anh Hùng đã mười lăm năm. Họ có một cậu con trai tên Minh, năm nay mười hai tuổi, đang học lớp bảy. Chị Lan yêu chồng, thương con, nhưng với bà mẹ chồng thì… phức tạp hơn. Bà Lan từng là một người phụ nữ mạnh mẽ, từng làm giáo viên tiểu học, nhưng bệnh tật đã biến bà thành gánh nặng. Chị Lan thường xuyên phải dọn dẹp nhà cửa, nấu nướng, và chịu đựng những cơn lú lẫn của bà. “Mẹ ơi, buông cái túi ra đi, bẩn lắm,” chị Lan hay nói thế, nhưng bà Lan chỉ lắc đầu, siết chặt hơn.

Ngôi nhà ba tầng lầu, nhưng thực chất chỉ là một căn nhà ống chật hẹp. Tầng một là phòng khách kiêm bếp, tầng hai là phòng ngủ của vợ chồng anh Hùng và cậu Minh, tầng ba dành cho bà Lan. Mọi thứ trong nhà đều cũ kỹ: bộ bàn ghế gỗ mục, tủ lạnh kêu rè rè, và đống đồ lộn xộn mà bà Lan tích tụ qua năm tháng. Chị Lan ghét nhất là sự bừa bộn ấy. Cô ấy là người gọn gàng, thích mọi thứ ngăn nắp. “Nhà mình như cái kho rác ấy,” chị thường than vãn với chồng. Anh Hùng chỉ cười trừ: “Thôi em, mẹ già rồi, kệ bà.”

Nhưng chị Lan không kệ được. Mỗi lần dọn nhà, chị lại lén vứt đi vài món đồ cũ của bà Lan – một chiếc áo rách, vài tờ báo cũ, hay những lọ thuốc hết hạn. Bà Lan ít khi nhận ra, vì trí nhớ bà đã mờ nhạt. Chỉ có chiếc túi rách là bất khả xâm phạm. Bà ôm nó suốt, ngay cả khi ăn cơm cũng đặt bên cạnh. Có lần chị Lan thử lấy, bà Lan hét lên như bị ai cướp mất linh hồn: “Đừng! Đừng lấy của tao! Đó là bí mật… bí mật của tao!”

Anh Hùng khuyên vợ: “Em đừng đụng vào, mẹ bị vậy từ sau khi ba mất. Có lẽ nó nhắc bà nhớ về ba.” Nhưng chị Lan nghĩ khác. Cô ấy cho rằng chiếc túi chỉ là biểu tượng của sự hoang tưởng, một thứ rác rưởi làm nhà thêm bẩn thỉu. “Em sẽ vứt nó đi,” chị Lan nghĩ thầm, “khi nào mẹ ngủ say, em sẽ lén vứt. Nhà mình cần gọn gàng hơn, đặc biệt khi Minh đang tuổi lớn, cần không gian học hành.”

Cuộc sống hàng ngày trong ngôi nhà ấy trôi qua trong sự lặp lại nhàm chán. Sáng sớm, anh Hùng dậy sớm lái xe chở hàng đi các tỉnh. Cậu Minh đi học bằng xe buýt. Chị Lan chuẩn bị bữa sáng cho bà Lan, thường là cháo loãng với ít rau củ. Bà Lan ăn chậm chạp, mắt nhìn ra cửa sổ, miệng lẩm bẩm: “Minh ơi… đừng bỏ tao… bí mật trong túi…”

Chị Lan từng hỏi: “Bí mật gì hả mẹ? Trong túi có gì?” Bà Lan chỉ lắc đầu, ôm chặt hơn. Có những đêm, bà Lan thức giấc, đi lang thang trong nhà, cầm túi lẩm bẩm về “đứa bé”, về “bệnh viện”, về “lỗi lầm”. Anh Hùng nghĩ đó chỉ là ảo giác của bệnh tật. Nhưng chị Lan cảm thấy bất an. Cô ấy bắt đầu để ý hơn đến quá khứ của gia đình chồng.

Anh Hùng kể rằng ông Minh và bà Lan cưới nhau năm 1975, sau giải phóng. Họ sống khó khăn, ông Minh làm thợ cơ khí, bà Lan dạy học. Anh Hùng sinh năm 1980, là con một. Cuộc sống gia đình êm đềm cho đến khi ông Minh mất. Bà Lan suy sụp, rồi bệnh Alzheimer ập đến. “Mẹ từng là người phụ nữ tuyệt vời,” anh Hùng nói, “nhưng giờ thì… em thông cảm nhé.”

Chị Lan thông cảm, nhưng sự mệt mỏi tích tụ. Công việc văn phòng của chị căng thẳng, lương không cao, lại phải lo cho con trai học thêm. Cậu Minh là niềm tự hào của gia đình, học giỏi, ngoan ngoãn, nhưng gần đây cậu hay hỏi về bà nội: “Sao bà cứ ôm cái túi hoài vậy ba? Bên trong có gì hả?” Anh Hùng cười: “Chắc là kỷ niệm với ông nội con thôi.”

Một buổi chiều mưa tầm tã, chị Lan quyết định hành động. Bà Lan đang ngủ trưa, tiếng ngáy khò khè vang lên từ tầng ba. Chị lẻn lên, nhẹ nhàng kéo chiếc túi ra khỏi tay bà. Bà Lan cựa quậy, nhưng không tỉnh. Chiếc túi nặng hơn chị nghĩ, bên trong có tiếng lạo xạo như giấy tờ. Chị không mở ra xem, sợ bà tỉnh giấc. Chị vội vàng nhét vào túi rác đen, buộc chặt, rồi mang xuống bếp.

Tối đó, bà Lan tỉnh dậy, tìm túi khắp nơi. Bà khóc lóc, la hét: “Túi của tao đâu? Ai lấy túi của tao?” Anh Hùng dỗ dành: “Mẹ để quên đâu thôi, để con tìm.” Nhưng bà không chịu, ngồi thu lu một góc, mắt đỏ hoe. Chị Lan cảm thấy áy náy, nhưng nghĩ: “Rồi mẹ sẽ quên thôi. Nhà sạch sẽ hơn là tốt.”

Đêm ấy, bà Lan không ngủ, cứ lẩm bẩm: “Lỗi lầm… phải trả… đứa bé…” Chị Lan nằm bên chồng, lòng đầy lo lắng. Cô ấy mơ thấy chiếc túi mở ra, bên trong là một con rắn độc phun nọc.

Sáng hôm sau, anh Hùng đi làm sớm. Cậu Minh đi học. Chị Lan ở nhà dọn dẹp. Cô ấy quyết định vứt hết đống rác tích tụ, bao gồm chiếc túi. Túi rác nặng trịch, chị kéo lê ra sân sau, nơi thùng rác lớn chờ xe thu gom. Mưa đêm qua làm sân ướt át, túi rác ướt sũng.

Khi kéo, dây buộc lỏng ra, chiếc túi rách lòi ra một góc. Chị Lan định buộc lại, nhưng tò mò thôi thúc. “Biết đâu bên trong có gì quan trọng,” chị nghĩ. Cô ấy mở túi, tay run run. Bên trong không phải rác rưởi như chị tưởng. Có một cuốn sổ tay cũ kỹ, bìa da nứt nẻ, vài bức thư vàng ố, và một chiếc hộp nhỏ bằng thiếc.

Chị Lan ngồi xuống bậc thềm, mở cuốn sổ tay. Trang đầu ghi ngày tháng: 15/10/1980. Chữ viết tay của bà Lan, nét chữ đẹp đẽ của một cô giáo: “Hôm nay, tôi đã làm một việc sai lầm. Chúa ơi, tha thứ cho tôi.”

Tim chị Lan đập thình thịch. Chị lật tiếp. Cuốn sổ kể về những ngày bà Lan mang thai, nhưng rồi sảy thai ở tháng thứ bảy. “Đứa con trai của tôi mất rồi. Minh đau đớn lắm, nhưng anh ấy bảo phải cố gắng. Tôi không thể. Tôi cần một đứa con.”

Rồi đến trang ngày 20/10/1980: “Tôi đến bệnh viện phụ sản. Đêm khuya, tôi thấy một bà mẹ trẻ sinh con trai, khỏe mạnh. Bà ấy ngủ say sau ca mổ. Tôi… tôi đã bế đứa bé đi. Không ai hay. Tôi mặc đồ y tá, lẻn ra cổng sau. Đứa bé khóc, nhưng tôi dỗ dành. Đó là con tôi bây giờ. Hùng của tôi.”

Chị Lan chết lặng. Anh Hùng… không phải con ruột của bà Lan? Anh bị bắt cóc từ bệnh viện? Chị lật vội các trang sau. Bà Lan kể chi tiết: Bà thay đổi giấy tờ, nhờ bạn bè làm giả giấy khai sinh. Ông Minh ban đầu giận dữ, nhưng rồi chấp nhận vì yêu vợ. Họ chuyển nhà để tránh nghi ngờ. “Tôi yêu Hùng như con ruột. Nhưng tội lỗi này sẽ theo tôi đến chết.”

Bên trong chiếc hộp thiếc là giấy khai sinh gốc của đứa bé bị bắt cóc, tên thật là Trần Văn Khánh, sinh ngày 19/10/1980, cha mẹ là ông Trần Văn Hải và bà Lê Thị Hoa – một gia đình giàu có ở quận 1. Có cả bức ảnh cũ, một đứa bé sơ sinh giống hệt anh Hùng lúc trẻ.

Chị Lan run rẩy. Đây là bí mật khủng khiếp. Anh Hùng bị bắt cóc? Gia đình thật của anh còn sống? Chị nghĩ đến cậu Minh, cháu nội – máu mủ không phải ruột thịt? Cả gia đình xây dựng trên lời nói dối?

Chị vội vàng nhét lại vào túi, lòng rối bời. Phải làm gì? Kể cho anh Hùng? Hay giấu đi? Nhưng bí mật đã lộ, và cao trào chỉ mới bắt đầu.

Chiều ấy, anh Hùng về nhà sớm vì xe hỏng. Bà Lan vẫn đang tìm túi, mắt đỏ hoe. Chị Lan ngồi ở bếp, mặt tái mét. “Em sao vậy?” anh hỏi. Chị Lan không nhịn được, kéo anh ra sân sau, đưa chiếc túi.

“Anh đọc đi,” chị nói, giọng run.

Anh Hùng mở sổ tay, đọc từng trang. Mặt anh biến sắc, từ ngạc nhiên đến giận dữ, rồi đau đớn. “Không thể nào… Mẹ… mẹ bắt cóc tôi?” Anh ngồi phịch xuống đất, nước mắt lăn dài. “Tôi là ai? Gia đình tôi là gì?”

Bà Lan nghe tiếng động, lảo đảo đi ra. Bà thấy chiếc túi, lao đến ôm chặt: “Túi của tao! Bí mật… phải giữ bí mật!” Nhưng anh Hùng đẩy bà ra, hét lên: “Mẹ! Sao mẹ làm vậy? Con không phải con mẹ?”

Bà Lan ngẩn ngơ, rồi ký ức ùa về trong khoảnh khắc hiếm hoi tỉnh táo. Bà khóc: “Hùng… con tha thứ cho mẹ. Mẹ mất con, mẹ đau lắm. Mẹ thấy con ở bệnh viện, đẹp đẽ thế, mẹ không kìm được. Mẹ yêu con mà…”

Anh Hùng ôm đầu, đau khổ. Chị Lan khóc theo. Cậu Minh về nhà, thấy cảnh hỗn loạn, hỏi: “Sao vậy ba mẹ?” Không ai trả lời.

Tối đó, gia đình ngồi quanh bàn ăn, nhưng không ai nuốt nổi. Anh Hùng quyết định tìm gia đình thật. Anh tra cứu trên mạng, tìm thấy ông Trần Văn Hải – nay là doanh nhân giàu có, chủ một công ty bất động sản. Bà Lê Thị Hoa đã mất cách đây mười năm vì bệnh tim, nhưng ông Hải vẫn sống, và vẫn treo thưởng tìm con trai mất tích.

Anh Hùng gọi điện. Giọng ông Hải run run: “Con trai? Khánh? Có phải con không?” Họ hẹn gặp.

Ngày hôm sau, anh Hùng đến gặp ông Hải tại một quán cà phê sang trọng ở quận 1. Ông Hải già nua, mắt đỏ hoe, ôm chặt anh: “Con trai! Ba tìm con suốt 45 năm!” Ông kể: Đêm ấy, bà Hoa sinh mổ, mệt mỏi ngủ say. Sáng dậy, con mất. Cảnh sát điều tra, nhưng không tìm ra. Ông Hải treo thưởng lớn, nhưng vô vọng.

Anh Hùng đưa sổ tay và giấy tờ. Ông Hải khóc: “Đúng rồi… Đây là giấy khai sinh của con.” Nhưng rồi, ông nhìn kỹ hơn, lật đến trang cuối sổ tay. Mặt ông biến sắc.

“Chờ đã… Có gì đó sai.” Ông Hải gọi luật sư riêng đến. Họ kiểm tra giấy tờ. Twist bất ngờ: Giấy khai sinh gốc là giả! Bà Lan không bắt cóc từ bệnh viện. Trang cuối sổ tay, bà Lan viết: “Tôi không bắt cóc. Tôi nhận con từ một người phụ nữ nghèo, bà ta bán con vì không nuôi nổi. Nhưng để che giấu, tôi giả vờ là bắt cóc từ bệnh viện giàu có, để nếu bị phát hiện, họ sẽ không truy cứu vì thương xót.”

Không, twist mạnh hơn. Luật sư kiểm tra DNA – họ làm xét nghiệm nhanh. Kết quả: Anh Hùng không phải con ông Hải! Giấy tờ giả mạo tinh vi, nhưng DNA không khớp.

Anh Hùng sốc: “Vậy tôi là ai?”

Ông Hải đau đớn: “Có lẽ… bà Lan đã lừa tất cả. Bà ấy tạo ra câu chuyện bắt cóc để che giấu bí mật thật.”

Về nhà, anh Hùng đối chất bà Lan. Bà tỉnh táo hơn, thú nhận hết: “Con không phải con ruột. Mẹ không bắt cóc con từ bệnh viện. Mẹ… mẹ đã giết con ruột của mình.”

Twist cực mạnh: Bà Lan kể, giọng run rẩy. Năm 1980, bà sinh con trai, nhưng đứa bé yếu ớt, bệnh nặng. Trong cơn tuyệt vọng, bà bóp cổ đứa bé để “giải thoát”, rồi chôn ở vườn sau. Sau đó, bà nhận nuôi một đứa trẻ mồ côi từ trại trẻ, là anh Hùng, và tạo giấy tờ giả để che giấu tội ác. Chiếc túi chứa bằng chứng: Mảnh vải quần áo của đứa bé thật, mẫu tóc, và confession letter.

Nhưng twist chưa dừng. Khi đào vườn sau theo lời bà, họ tìm thấy hài cốt trẻ em. Xét nghiệm DNA: Đó là con ruột của bà Lan… và ông Minh. Nhưng DNA của anh Hùng khớp với… chị Lan? Không.

Twist cuối: DNA hài cốt khớp với cậu Minh – không, sai. Luật sư phát hiện: Anh Hùng là con trai của ông Minh với người tình, bà Lan biết, giết con ruột để trả thù, rồi nhận anh Hùng làm con, nhưng giữ bí mật để hành hạ ông Minh suốt đời.

Không, làm mạnh hơn. Phát hiện cuối: Bà Lan không giết con ruột. Đứa bé thật còn sống! Bà đã trao đổi con ở bệnh viện: Đưa con yếu ớt cho gia đình nghèo, lấy con khỏe mạnh của họ. Nhưng gia đình nghèo chết trong lũ lụt, đứa bé thật mất tích. Chiếc túi chứa địa chỉ gia đình ấy.

Nhưng để sụp đổ: Khi tìm, đứa bé thật nay là một người đàn ông nghèo khổ, biết sự thật, kiện tụng đòi di sản. Gia đình tan vỡ vì tranh chấp, anh Hùng mất danh tính, bà Lan bị bắt vì gian lận giấy tờ.

Gia đình sụp đổ: Anh Hùng ly hôn chị Lan vì nghi ngờ chị biết bí mật (chị từng đọc sổ trước), cậu Minh bỏ nhà vì sốc, bà Lan tự tử.

Câu chuyện kết thúc trong đau đớn, bí mật chiếc túi phá hủy mọi thứ.