Tôi tên Lan, 28 tuổi, lấy chồng từ Sài Gòn về Thanh Hóa cách đây ba năm. Chồng tôi, anh Minh, là kỹ sư xây dựng, cao ráo, hiền lành, gia đình cũng khá giả. Lấy anh, tôi tưởng cuộc đời mình như mơ: nhà chồng rộng thênh thang ven sông Mã, mẹ chồng hiền từ, không màu mè son phấn. “Yên ấm rồi em ơi,” anh hay thì thầm mỗi tối. Tôi gật đầu, hạnh phúc ngập tràn, nhất là khi cái thai đầu lòng vừa được ba tháng.

Nhưng rồi, ngày giỗ ông cố – tục “giỗ ba đời chung mâm” của nhà chồng – mọi thứ đảo lộn. Tục này lạ lùng, chỉ nhà anh Minh mới giữ: ba đời – ông cố, ông nội, bố chồng – giỗ chung một mâm, không tách riêng. Mẹ chồng bảo: “Để linh hồn ba đời quây quần, không ai cô đơn dưới suối vàng.” Tôi cười trừ, nghĩ chỉ là mê tín làng quê. Sáng hôm ấy, cả nhà tất bật chuẩn bị. Tôi mang thai nên được giao việc nhẹ: dọn mâm cỗ trên bàn thờ gỗ lim cổ kính, cao quá đầu người.

Mâm cỗ thịnh soạn: xôi gà, nem rán, cá kho tộ, canh măng đắng – đủ ba mươi món tượng trưng ba đời. Anh Minh bưng khay bát đũa, mẹ chồng thắp hương, bố chồng lầm rầm khấn vái. Tôi quỳ bên bàn, tay run run xếp bát. Bỗng… hí hí hí – tiếng cười con nít vang lên, lanh lảnh, từ dưới gầm bàn! Tim tôi thót lại. Nhà vắng hoe, con mèo hoang còn nằm ngủ ngoài sân. “Ai đấy?” tôi lắp bắp. Cả nhà im bặt, quay phắt lại nhìn tôi như nhìn ma.

“Em nghe nhầm rồi,” anh Minh cười gượng, mặt tái mét. Mẹ chồng vội khấn to hơn: “Ba đời phù hộ, con cháu yên ấm!” Tôi cúi xuống nhìn dưới bàn – tối om, bụi bám đầy. Rồi… lộc cộc – một chiếc bát sứ trắng tự động lăn ra, chậm rãi, lăn thẳng về phía chân tôi! Không ai chạm vào, tôi thề! Nó dừng lại sát mũi giày, úp ngược, như mời gọi. Tiếng cười lại rộ lên: hí hí hí, gần hơn, như trẻ con nghịch ngợm ngay sau gót chân.

Cao trào bùng nổ khi tôi hét lên, ngã ngửa. Mẹ chồng lao tới, tay run cầm chiếc bát: “Trời ơi, bát của cụ cố!” Bên trong úp, khắc chữ nhỏ xíu: “Minh – con trai út”. Anh Minh mặt cắt không còn giọt máu, lắp bắp: “Em… em đừng sợ.” Nhưng tôi đã nhìn thấy – dưới gầm bàn, một bóng trắng lướt qua, hình dáng bé xíu, tay cầm… chiếc bát y hệt!

Cả nhà hoảng loạn, dọn mâm vội. Đêm ấy, tôi không ngủ, ôm bụng bầu run rẩy. Anh Minh thú nhận: “Nhà anh có bí mật. Tục ‘giỗ ba đời’ không phải để quây quần… mà để giữ linh hồn.” Hóa ra, ba đời nhà chồng đều chết yểu vì “tai ương”: ông cố bị sét đánh lúc 25, ông nội đuối nước lúc 28, bố chồng tai nạn xe lúc 30. Tất cả đều có con trai út tên Minh – và đều không có con đầu lòng sống sót!

Cú twist cực mạnh: Sáng hôm sau, tôi lén lục hộp kỷ niệm cũ của mẹ chồng. Bên trong, không phải ảnh gia đình… mà là ba tấm ảnh sinh nhật của ba cậu bé sơ sinh, tên Lan Minh, chết non cách đây đúng 30-25-3 năm! Cậu út nhà chồng… không phải anh Minh của tôi! Anh Minh thật đã chết non từ nhỏ. Người chồng tôi lấy là linh hồn cậu út đời thứ ba, được “giỗ chung mâm” để sống lại qua thân xác anh họ xa! Tiếng cười con nít? Đó là linh hồn anh Minh thật, nghịch ngợm dưới bàn, lăn bát mời tôi gia nhập – vì thai nhi trong bụng tôi… chính là Lan Minh đời thứ tư, định mệnh phải chết non để tục lệ tiếp tục!

Tôi chạy trốn khỏi nhà lúc nửa đêm, bụng đau quặn. Giờ tôi sống lang thang Sài Gòn, không dám sinh con. Nhưng mỗi đêm, tiếng cười con nít vẫn vang vọng: hí hí hí…, và chiếc bát… nó lăn theo tôi, khắp nơi. Yên ấm ư? Đó chỉ là mâm cỗ ba đời… đang chờ tôi dọn!