Một chỉ vàng – hai mươi năm và món nợ ân tình

Năm 1995, nhà tôi nghèo lắm.
Nghèo đến mức trong bếp chẳng còn nổi hạt gạo, mẹ mất sớm, cha thì bệnh nặng, tôi – đứa con út trong nhà – lúc ấy mới ngoài hai mươi, chỉ biết đi phụ người ta ngoài chợ, kiếm vài chục ngàn một ngày.

Hôm ấy, chị gái tôi đến chơi. Chị hơn tôi sáu tuổi, lấy chồng ở thị xã. Chị hiền, nhưng khổ. Chồng chị – anh rể tôi – là người tính toán, keo kiệt, cái gì cũng hỏi đi hỏi lại ba lần. Vậy mà chị vẫn luôn thương em, thương như người mẹ thứ hai.

Khi nghe tôi nói định lên chợ đầu mối buôn hàng lặt vặt để kiếm sống, chị trầm ngâm mãi. Rồi hôm sau, chị về quê một mình, không có anh rể đi cùng. Vào buổi trưa nắng chang chang, chị dúi vào tay tôi một gói nhỏ, thì thầm:

“Chị giấu chồng lấy trộm một chỉ vàng, coi như cho em làm vốn. Em cố gắng làm ăn, đừng nói với anh rể nhé, chị sợ ông ấy làm ầm lên.”

Tôi nhìn chị, nước mắt cay xè. Một chỉ vàng hồi ấy quý lắm. Đó là cả một gia tài đối với người nghèo như chúng tôi. Tôi nắm chặt gói giấy trong tay, cảm ơn chị mà chẳng nói nên lời.

Hôm sau, tôi đem vàng ra tiệm để bán, dự định mua ít hàng hóa đem đi buôn. Nhưng khi người thợ vàng cầm món đó lên xem, ông cau mày, rồi bật cười nhẹ:

“Cô ơi, vàng này giả rồi. Bọc ngoài có mạ, chứ bên trong chỉ là đồng thôi. Bán thì tôi mua ký, được vài chục nghìn.”

Tôi đứng chết lặng.
Cả thế giới như sụp đổ dưới chân.

Tôi không tin vào tai mình. Tôi năn nỉ ông chủ tiệm xem lại, nhưng kết quả vẫn vậy. Một chỉ vàng – niềm hy vọng nhỏ bé mà tôi tin là tấm lòng của chị – hóa ra chỉ là một khối kim loại vô tri.

Trên đường về, tôi vừa đi vừa khóc. Nhưng lạ lắm, tôi không giận chị. Tôi biết, chị tôi không bao giờ làm chuyện đó. Chắc chắn là anh rể – người luôn soi mói, tính toán từng đồng – đã biết chị lấy vàng nên tráo đi.

Tôi định lên nhà chị nói một lời, nhưng rồi… dừng lại.
Tôi nghĩ đến ánh mắt hiền lành của chị, đến cảnh chị bị chồng mắng chửi, đến những đêm chị ôm con khóc thầm mà tôi từng chứng kiến.
Nếu tôi nói ra, chị sẽ khổ thêm.
Nên tôi im.

Tôi gói lại cục “vàng giả” ấy, bỏ vào túi áo. Rồi lặng lẽ đi kiếm việc khác.
Tôi làm thuê, làm mướn, rồi tập tành buôn bán. Không vốn, không ai giúp, tôi đi từng chợ, bán từng món nhỏ. Có những ngày phải ngủ ở bến xe, ăn mì gói cả tuần. Nhưng không hiểu sao, tôi luôn nghĩ đến câu nói của chị hôm ấy:

“Em cố gắng làm ăn.”

Chỉ câu đó thôi, tôi tự nhủ: Ừ, phải cố.

Hai mươi năm trôi qua.

Tôi đã có cửa hàng riêng, rồi công ty nhỏ. Không giàu có gì, nhưng đủ ăn, đủ mặc, đủ để giúp đỡ vài người.

Còn chị tôi thì ngược lại. Anh rể làm ăn thất bát, nợ nần chồng chất. Con cái lớn lên, đứa thì đi làm xa, đứa thất nghiệp ở quê. Chị vẫn tần tảo, vẫn hiền như xưa, chỉ khác là mái tóc đã bạc đi nhiều.

Một hôm, tôi về quê thăm nhà. Chị đón tôi bằng nụ cười rạng rỡ, dù trong nhà chỉ có ấm trà nguội và vài chiếc bánh cũ. Khi tôi hỏi sao anh rể không ở nhà, chị cười buồn:

“Ảnh đi làm phụ hồ xa rồi, chắc lâu mới về. Còn anh ấy giờ yếu lắm, đâu như hồi trước.”

Tôi im lặng, chỉ nhìn chị. Trong khoảnh khắc ấy, tôi nhận ra: người phụ nữ trước mặt mình – dù đã bị cuộc đời vùi dập bao năm – vẫn giữ được tấm lòng trong sáng ngày nào.

Tối hôm đó, tôi ngủ lại nhà chị. Khi chị dọn giường, tôi thấy chiếc hộp gỗ cũ trên kệ, bụi bám mờ. Tôi mở ra xem – bên trong là mấy món nữ trang rẻ tiền và… một tờ giấy gói vàng bạc xưa, giống hệt gói giấy chị từng đưa tôi.

Tôi hỏi:

“Chị còn giữ gì trong này à?”

Chị ngập ngừng, rồi thở dài:

“Ngày xưa, chị lấy trộm của chồng một chỉ vàng để cho em làm vốn. Nhưng có lẽ ông ấy phát hiện, nên chị không bao giờ thấy nó nữa. Cũng không dám hỏi. Tới giờ vẫn còn áy náy, không biết hồi đó em dùng được không…”

Tôi nhìn chị, lòng nghẹn lại. Hai mươi năm rồi, chị vẫn không biết sự thật.
Tôi muốn nói ra tất cả, nhưng rồi lại thôi.
Tôi chỉ nắm tay chị, cười nhẹ:

“Nhờ một chỉ vàng của chị, mà em có ngày hôm nay đấy.”

Chị tròn mắt:

“Thật hả? Em làm ăn được à?”
“Dạ. Giờ em có chút đỉnh, đủ để giúp chị.”

Tôi mở túi xách, lấy ra một chiếc hộp nhỏ. Bên trong là một chỉ vàng y hệt ngày xưa, nhưng lần này sáng rực, thật đến từng ánh phản chiếu. Tôi đặt vào tay chị, nói:

“Ngày ấy chị cho em vàng giả, nhưng lòng chị là thật.
Giờ em gửi lại chị vàng thật, để cảm ơn tấm lòng thật của chị.”

Chị nhìn tôi, nước mắt rơi không nói nên lời.

Một lúc sau, chị nghẹn ngào:

“Chị đâu cần vàng, chỉ cần em khỏe mạnh là đủ.”

Tôi cười, khẽ khép bàn tay chị lại, để miếng vàng nằm yên trong đó.

“Của chị mà. Giữ lấy, coi như em trả lại ân tình hai mươi năm trước.”

Đêm ấy, chúng tôi ngồi suốt ngoài hiên, nhìn trăng lên. Không ai nói thêm gì. Gió thổi qua những tán tre, nghe như tiếng thời gian đang xoa dịu mọi vết thương cũ.

Sáng hôm sau, trước khi rời đi, tôi ghé lại tiệm vàng trong thị xã – đúng cái tiệm năm xưa. Ông chủ già đã mất, con trai ông là người đứng quầy. Tôi đem gói “vàng giả” năm ấy ra, nói đùa rằng “kỷ niệm thôi”. Anh ta cười:

“Giờ mà có khối vàng như vầy, chắc thành cổ vật mất rồi cô ạ. Nhưng cô giữ được suốt hai chục năm, quý hơn vàng thật đó.”

Tôi mỉm cười.
Phải, có những thứ quý hơn vàng thật.
Là tấm lòng, là tình chị em, là ân nghĩa không đong đếm được.

Hai mươi năm trước, tôi nhận một chỉ vàng giả – nhưng nhận được một tấm lòng chân thật.
Hai mươi năm sau, tôi trả lại vàng thật – để cảm ơn tấm lòng ấy.

Vàng có thể bị tráo, nhưng tình người thì không bao giờ giả được.