Ở cái làng nhỏ ven sông nơi tớ lớn lên, chuyện cưới xin bao giờ cũng làm rộn ràng cả xóm. Đám nào đông khách, hát hay, mâm cỗ sang thì mấy bà hàng xóm lại xì xào cả tuần. Nhưng hiếm có đám nào khiến người ta bàn tán như chuyện gia đình thím Nhàn – nhất là sau vụ nhà gái hủy hôn chỉ sau một buổi thăm nhà. Mỗi khi nhớ lại, tớ vẫn thấy gai người vì những gì đã xảy ra ngay trong căn nhà nhỏ đầy bí mật ấy.

Thím Nhàn lấy chú Lâm đã hơn hai mươi năm. Ngày cưới, ai cũng bảo thím phúc lớn lắm mới gặp được người chồng hiền lành, chăm chỉ như chú. Nhưng chỉ người trong nhà mới biết sự hiền lành đó đến từ sự không minh mẫn. Chú Lâm tính như đứa trẻ mười tuổi: thấy ai cũng cười, ai bảo gì cũng làm theo, lúc tỉnh lúc mê. Mẹ tớ bảo ngày xưa do chú bị sốt cao khi còn nhỏ nên ảnh hưởng đầu óc. Cả đời, chú chỉ quanh quẩn với mảnh vườn, chiếc xe rùa, và những việc không ai tranh giành.

Cũng vì thế mà trong nhà, thím Nhàn nắm mọi quyết định. Lúc đầu người ta còn thương, sau thì thấy thím quá tay, nói nặng nói nhẹ chú như nói với trẻ con. Nhưng rồi ai cũng nghĩ thím chịu khổ, cứ để vậy.

Con trai thím – thằng Khánh – thì trái ngược hẳn. Nó học giỏi, đẹp trai, tính tình đàng hoàng. Ai cũng bảo đời chú Lâm được nhờ nó. Năm nay Khánh hai mươi sáu tuổi, vừa làm công nhân may, vừa mới quen cô gái bên xã bên – Nhi. Cô bé xinh, gia đình khá giả, ngoan ngoãn. Thím Nhàn mừng lắm.

Mừng đến mức… bắt đầu tính toán.

Ngay sau lần nhà gái ngỏ lời muốn cho hai đứa sang lại để bàn chuyện cưới xin, thím quyết định không để chú Lâm xuất hiện trong bất kỳ buổi gặp mặt nào. Thím giải thích với mọi người:

– “Nhỡ đâu nhà người ta thấy ông ấy ngờ nghệch lại đánh giá cả nhà thì sao? Mất công bao năm nuôi Khánh cho đàng hoàng.”

Mẹ tớ nghe mà bực:

– “Thì chú mày là bố nó, che giấu được à? Có cưới thì người ta cũng phải biết.”

Nhưng thím vẫn cố chấp.

Buổi dạm ngõ đầu tiên diễn ra vào chiều Chủ nhật. Nhà gái đến đông, mang theo bánh trái, quà quê. Nhi xinh tươi trong chiếc áo dài xanh nhạt, còn Khánh thì bẽn lẽn đứng sau mẹ. Tớ vẫn còn nhớ gương mặt chú Lâm hôm đó – buồn buồn khi biết mình không được ra chào khách.

Thím Nhàn dúi cho chú một cái xẻng:

– “Anh ra phía sau xúc đất, nhặt cỏ. Nghe chưa? Ai hỏi thì bảo anh ốm.”

Chú ngoan ngoãn gật đầu rồi lủi thủi đi ra sau vườn. Mặt chú lấm lem nắng, mắt chú lại có vẻ ngây thơ khiến tớ thấy nhói trong lòng. Nhưng thím lúc đó lo cho con hơn cả.

Khi nhà gái tới, thím tiếp chuyện niềm nở, dáng vẻ đàng hoàng như thể nhà chỉ thiếu mỗi… ông bố. Thím nói:

– “Bố cháu Khánh đang ốm, không tiếp được. Mong gia đình thông cảm.”

Nhà gái thì nghĩ đơn giản, người già bệnh là chuyện thường. Vậy nên buổi dạm ngõ diễn ra suôn sẻ. Người ngoài nhìn vào cứ tưởng thím là người đàn bà góa tự tay nuôi con khôn lớn. Không ai biết sau vườn vẫn có một người chồng đang cặm cụi xúc đất theo lời vợ.

Tối hôm ấy, cả xóm đều khen thím làm việc đâu ra đấy. Chỉ có bố tớ lắc đầu:

– “Nói dối rồi sẽ có ngày vỡ ra.”

Và đúng như thế.

Một tuần sau, nhà gái gọi báo muốn “ghé thăm bất ngờ”, xem nhà cửa trước lễ hỏi. Thím Nhàn mặt tái đi. Thím muốn giấu chú thêm. Thím chạy vào phòng, luống cuống chuẩn bị cho Khánh, dặn tớ:

– “Lát nhà gái đến, cháu giữ chân họ ngoài sân. Để thím đưa bố cháu Khánh sang nhà bác Tư ngồi tạm.”

Nhưng trời không chiều lòng thím.

Khi thím đang đầu tắt mặt tối thay quần áo cho cháu nhỏ để chuẩn bị đi gửi, thì ngoài cổng đã vang tiếng xe máy và tiếng gọi í ới:

– “Dạ, cho chúng tôi vào chơi tí ạ!”

Nhà gái tới sớm hơn hẳn dự định.

Bố tớ bước ra mở cổng. Thím Nhàn xanh mặt, vội chạy đi tìm chú Lâm để giấu. Nhưng chú lại vừa xong việc, đang đi từ phía sau vườn ra sân rửa chân. Chú chẳng biết gì, thấy khách thì nhe răng cười.

– “Chào! Chào!”

Cả nhà gái quay lại. Mắt họ nhìn chú – người đàn ông gầy gò, quần ống thấp ống cao, mặt lấm bùn – rồi nhìn Khánh.

Không khí khựng lại ngay lập tức.

Mẹ cô dâu hỏi nhỏ nhưng sắc như dao:

– “Đây là… ai vậy?”

Thím Nhàn vội lao đến kéo chú vào, vừa lắp bắp:

– “Ờ… ờ… đây là anh nhà… nhưng ảnh bệnh… không… không được bình thường…”

Tớ thấy vai chú run lên. Chú không hiểu chuyện gì nhưng cảm giác sự xấu hổ bao trùm lên người mình. Còn nhà gái thì tay vẫn cầm giỏ quà, đứng sững.

Mẹ cô dâu gằn từng chữ:

– “Thế còn hôm dạm ngõ? Sao chị nói bố cháu Khánh ốm không tiếp khách? Chị bảo chồng chị ốm, hóa ra là… như thế này?”

Sự im lặng kéo dài khiến ai cũng thở không nổi.

Bố tớ không chịu được nữa, ông nói thẳng:

– “Nó là bố thằng Khánh. Chồng thím Nhàn. Từ đầu đến cuối thím ấy giấu các người là chuyện thật đấy!”

Cả nhà gái chết lặng. Nhi tái mét, môi run run còn không nói được.

Và chính khoảnh khắc này là bước ngoặt khiến mọi thứ đổ sụp như nhà tranh gặp bão.