Ngày em trai tôi cưới vợ, hai đứa còn nghèo, chưa có nhà riêng. Là anh cả, tôi bàn với vợ:
– “Mình sắp lên thành phố công tác dài hạn, nhà ở quê để trống thì phí. Để cho vợ chồng thằng Tùng ở nhờ, coi như giúp em bước đầu ổn định.”
Vợ tôi gật đầu. Cũng là máu mủ ruột rà, ai lại tính toán.

Chúng tôi dọn đi, để lại toàn bộ nhà cửa, đồ đạc: từ giường, tủ đến bộ bàn ghế gỗ cha mẹ để lại. Tôi còn gọi riêng em trai lại dặn:
– “Anh cho chú ở, nhưng khi nào anh chị về, chú trả lại. Nhớ chưa?”
Tùng gật đầu cái rụp:
– “Anh chị yên tâm, nhà anh là nhà anh, tụi em chỉ ở nhờ thôi.”

Mười năm.

Chúng tôi sống và làm việc ở thành phố, lâu lâu mới về quê thăm giỗ chạp, cũng chỉ ghé qua rồi đi ngay. Phần vì bận, phần vì ngại chạm mặt em dâu – người mà dần dà, càng lúc càng xem ngôi nhà ấy như tài sản riêng của mình.

Rồi một ngày, tôi về hẳn quê – nghỉ hưu, muốn sống yên ổn nơi cha mẹ từng ở. Tôi gọi vợ chồng em trai ra, nói rõ:

– “Anh chị về rồi, tụi em thu xếp chỗ ở khác nhé.”

Em dâu tôi nhìn tôi, cười nhạt:

– “Sao lại phải đi? Đây là nhà tụi em mà.”

Tôi tưởng mình nghe nhầm:

– “Nhà này là của anh chị. Anh chị chỉ cho ở nhờ, tụi em quên rồi à?”

Tùng ngồi im, mắt không dám nhìn thẳng. Còn chị dâu thì bỗng cao giọng:

– “Ở nhờ mười năm à? Ai ở nhờ mà sửa sang, lát gạch, xây thêm phòng, làm sân xi măng hả anh? Em nói thật – nếu không phải nhà tụi em, tụi em dại gì đổ tiền vào?”

Tôi chết lặng. Sân xi măng? Cái cổng sắt họ xây thêm? Là lý do để phủi sạch mối quan hệ ruột thịt?

Vợ tôi nổi giận, bật dậy:

– “Em nói thế mà nghe được à? Chị ở nhờ nhà người ta mà dám lên giọng?”

Em dâu không vừa:

– “Ở nhờ mà anh chị không có giấy tờ, không có hợp đồng? Muốn đòi lại thì cứ ra toà!”

Tôi nhìn em trai mình, hy vọng nó sẽ đứng ra nói một câu công bằng. Nhưng nó chỉ im lặng, cúi đầu. Im lặng như một cái tát vào mặt tôi.

Tôi bỏ về, tim đau như có ai cứa. Cha mẹ mất đã lâu, nhà đất đứng tên tôi – nhưng họ đã sống ở đó quá lâu, lại sửa sang đủ thứ, giờ muốn đòi lại… không đơn giản.

Tối đó, tôi ngồi ngoài hiên, rít điếu thuốc đã lâu không đụng tới. Vợ tôi im lặng rửa chén, gương mặt u uất. Bỗng bà quay ra nói:

– “Anh kiện đi. Đừng để người ta ăn hết, uống hết rồi còn muốn đập bát vào mặt mình.”

Tôi gật đầu.

Mối quan hệ anh em có thể rạn. Nhưng sự im lặng không thể là giấy tờ sở hữu. Nhà vẫn là nhà tôi – và lần này, tôi không để ai cướp được nữa.

Vì ruột thịt mà nhường, chứ không phải vì ruột thịt mà cho.
Và khi lòng người đã biến chất, thì cần luật pháp để giữ lại những gì thuộc về mình.

Tôi bước vào phòng công chứng xã sáng hôm đó, mang theo đầy đủ giấy tờ nhà đất – tất cả đều đứng tên tôi, sổ đỏ cha mẹ để lại từ năm tôi còn chưa lập gia đình.

Cán bộ địa chính nhìn qua, rồi gật đầu:
– “Anh có toàn quyền sử dụng. Nếu họ không trả nhà khi anh yêu cầu, anh có quyền khởi kiện để đòi lại tài sản.”

Tôi về, thẳng thắn nói với vợ chồng em trai:
– “Tôi đã làm việc với luật sư. Cho hai người một tháng để dọn ra. Nếu không, tôi sẽ kiện ra tòa.”

Chị dâu bật dậy, đập bàn chan chát:
– “Kiện đi! Tôi chờ đấy! Mười năm ở đây, chồng chị không dám nói, thì giờ có tòa cũng phải xử theo công sức tụi tôi bỏ ra!”

Tôi quay sang nhìn em trai – nó vẫn cúi đầu, không nói. Tới giờ này, tôi không còn hy vọng gì nữa.

Một tháng sau, tôi chính thức nộp đơn khởi kiện ra tòa án huyện, yêu cầu trả lại nhà và bồi thường thiệt hại do sử dụng bất hợp pháp tài sản.

Tòa mở phiên hòa giải đầu tiên. Tôi đem theo sổ đỏ, giấy xác nhận tạm trú ban đầu của vợ chồng Tùng, cùng vài tin nhắn cũ còn lưu:

“Anh chị cho vợ chồng em ở nhờ thời gian đầu. Cảm ơn anh chị nhiều.”

Luật sư của tôi nói thẳng với tòa:
– “Bị đơn không có bất kỳ giấy tờ chuyển nhượng hay tặng cho nhà đất nào. Việc sửa chữa, xây dựng không có giấy phép, cũng không được sự đồng ý của chủ nhà.”

Chị dâu tôi thì khóc lóc, lôi cả con nhỏ ra làm lá chắn:

– “Chúng tôi không biết đây là nhà của ai! Mười năm ở đây, giờ đuổi đi, con tôi sống thế nào?”

Tòa hỏi em tôi:
– “Anh có xác nhận từng được anh trai cho ở nhờ không?”
Nó lí nhí:
– “Có… nhưng lúc đó là miệng thôi…”

Vị thẩm phán cau mày, ghi chép. Rồi ông nói một câu khiến tôi nhớ mãi:

“Lòng tốt không phải là giấy tờ. Nhưng giấy tờ sẽ bảo vệ lòng tốt khỏi bị lợi dụng.”

Ba tháng sau, tòa tuyên tôi thắng kiện. Họ phải trả lại nhà trong vòng 30 ngày, không được chây ì. Nếu không, cơ quan thi hành án sẽ cưỡng chế.

Tôi về, nhận bao nhiêu lời dị nghị. Có người bảo tôi ác, có người bảo:
– “Anh em mà kiện nhau, có đáng không?”

Tôi chỉ cười.

Đáng.
Đáng để bảo vệ công sức của cha mẹ.
Đáng để con tôi thấy: sự nhẫn nhịn có giới hạn.
Đáng để những kẻ tưởng lợi dụng được máu mủ hiểu: người tử tế không phải kẻ dễ bị dắt mũi.

Ngày thi hành án, chị dâu gào khóc giữa sân. Em trai tôi bưng từng thùng đồ ra cổng, ánh mắt trống rỗng. Nhưng tôi không lay động nữa.

Tôi dọn vào lại ngôi nhà của mình – căn nhà từng yên ấm, từng bị chiếm giữ, và nay… tôi lấy lại. Không phải bằng giận dữ, mà bằng pháp luật.

Tôi không mất em trai. Nó tự rời khỏi tư cách đó.

Và tôi biết:
Khi lòng tốt bị xem là nghĩa vụ – thì pháp lý chính là giới hạn cuối cùng để giữ lại công bằng.

Ask ChatGPT