Cả làng Nhị Gia mâu thuẫn suốt 20 năm vì cái giếng cổ: nhà ông Định bảo giếng thuộc về đất tổ tiên họ; bà Lựu khăng khăng giếng nằm trên mốc đất nhà bà. Hai bên chửi nhau từ Tết đến Rằm, hàng xóm ngày nào cũng đứng xem ầm ĩ như hội. Khi chính quyền đo lại đất để phân xử, họ phát hiện vị trí giếng hiện tại không phải vị trí thật ban đầu. Một cụ cao tuổi thú nhận, 20 năm trước ….
VỤ GIẾNG CỔ 20 NĂM LÀM LOẠN LÀNG NHỊ GIA
Làng Nhị Gia, huyện Lục Nham, có một câu chuyện mà chỉ cần nhắc đến là dân trong vùng lập tức lắc đầu thở dài: cuộc chiến giếng cổ kéo dài suốt 20 năm, chia đôi cả ngôi làng nhỏ.
1. Cái giếng gây thù oán suốt hai thập kỷ
Giếng cổ đứng một mình bên con đường đất đỏ, miệng tròn như chiếc mâm thau, nước quanh năm trong đến mức soi rõ từng sợi tóc. Người làng tin giếng này “thiêng”, ai uống nước cũng khỏe mạnh, làm ăn hanh thông.
Vậy mà từ hai mươi năm trước, giếng trở thành nguồn gốc của những cuộc cãi vã như cơm bữa.
Một bên là nhà ông Định, họ Đặng – dòng họ lâu đời nhất làng – luôn khẳng định:
– Giếng này do tổ tiên họ Đặng đào! Nó nằm trên phần đất của gia tộc chúng tôi từ thời ông cố nội!
Bên kia là nhà bà Lựu, góa phụ nổi tiếng độc miệng nhưng sống ngay sát giếng:
– Giếng nằm ngay mép đất nhà tôi thì đương nhiên là của tôi! Ai bảo của họ Đặng là nói láo!
Thế là mỗi dịp Tết, Rằm, lễ hội… thay vì mở hội làng, dân Nhị Gia mở… đấu khẩu. Hai bên đứng cách nhau cái giếng, chửi qua chửi lại từ sáng đến tối. Lời lẽ cay nghiệt đến mức trẻ con trong làng thuộc nằm lòng như học thuộc bảng cửu chương.
Người làng ban đầu đứng xem cho vui, sau lại xem như thói quen. Người già đem ghế ra ngồi, thanh niên thì quay clip đưa lên mạng, trẻ con thì vừa ăn kem vừa cổ vũ như xem đá gà.
Giếng cổ – biểu tượng linh thiêng – biến thành đấu trường chửi bới.
2. Chính quyền vào cuộc – và phát hiện bất thường
Sau hai mươi năm chịu đựng, xã Nhị Gia cuối cùng phải đứng ra phân xử. Họ mời Phòng Tài nguyên huyện xuống đo đạc, áp lại bản đồ địa chính năm 1994 và 2003.
Buổi đo đạc hôm ấy, dân kéo ra đông đến mức tưởng mưa sao băng.
Đo gần một tiếng, anh cán bộ xã bất chợt nhíu mày:
– Có gì đó… sai sai.
Một cán bộ huyện lại hỏi:
– Sai gì?
Anh cán bộ chỉ lên bản đồ, rồi chỉ xuống mặt đất:
– Theo bản đồ, vị trí giếng cổ nằm cách chỗ này 6 mét về phía Bắc.
Cả làng im bặt.
Người dân nhìn cái giếng, rồi nhìn nhau, rồi nhìn bản đồ. Không ai tin nổi: giếng đang nằm sai vị trí.
Chính quyền yêu cầu đào thử một đoạn. Người ta lấy xẻng cuốc nhẹ xuống phần đất hướng Bắc – nơi bản đồ chỉ ra.
Không đầy 15 phút, đầu xẻng của anh thanh niên chạm vào thứ gì đó cứng, tròn.
– Có cái gì dưới đây!
Đào thêm 20 phút nữa, cả làng rụng rời: dưới lớp đất dày, lộ ra miệng giếng cũ – đúng kích thước, đúng vật liệu.
Một cái giếng bị lấp, còn cái giếng hiện tại… được di dời.
Dân làng bủn rủn chân tay.
Ai? Và vì sao phải dời giếng?
Câu trả lời khiến cả làng chấn động đến mức một cụ già 80 tuổi ngồi bệt xuống mà khóc.
3. Lời thú nhận của cụ Lạng – người đã im lặng 20 năm
Cụ Lạng – người sống lâu nhất họ Đặng, từng làm trưởng thôn – đột nhiên chống gậy bước ra giữa đám đông.
Giọng cụ run run:
– Cái giếng… do tôi cho người dời.
Mọi người trố mắt.
Cụ Lạng nói chậm rãi như người đang lần lại từng mảnh ký ức:
– Hồi đó, ba nhà cạnh giếng tranh nhau dùng nước, tranh nhau rửa rau hay tắm giặt. Một hôm, hai thằng đàn ông đánh nhau sứt đầu mẻ trán. Tôi làm trưởng thôn… sợ giếng thành nguồn gây loạn, nên mới bàn với hai anh thợ xây dời giếng vào vị trí giữa hai mốc đất chưa ai tranh… cho dễ hòa giải.
Cụ thở dài:
– Nhưng tôi tính sai. Dời giếng xong, thay vì hòa thuận, hai bên lại tranh nhau ai là chủ thật của đất mới. Rồi từ đó… mọi chuyện thành ra thế này…
Cụ vừa nói vừa khóc. Hai mươi năm ôm bí mật, nay mới dám nói.
Cả làng xôn xao. Nhưng chuyện vẫn chưa kết thúc.
4. Một chi tiết không ai để ý suốt 20 năm
Cán bộ huyện tiếp tục kiểm tra kỹ miệng giếng cũ. Một anh chợt gọi lớn:
– Nè mọi người! Ở thành giếng có… dấu khắc!
Lớp rêu được gạt sang một bên, lộ ra những nét khắc mờ nhưng vẫn nhìn rõ:
“Giếng này do Đặng Văn Ngọ đào năm 1912. Đất thuộc gia tộc Đặng.”
Cả họ Đặng ồ lên:
– Tôi đã nói rồi mà!
Nhưng ngay lập tức, bà Lựu cười khẩy:
– Đó là giếng cũ! Giếng dùng suốt 20 năm nay là cái mới! Nhà nào giữ – nhà đó có quyền!
Tranh chấp lại bùng lên thiện chiến hơn.
Chính quyền suýt phải mời công an tỉnh vào vì hai bên hùng hổ kéo nhau ra sân đình.
Nhưng đúng lúc đó, anh cán bộ đang soi tấm bản đồ năm 2003 bỗng la lên:
– Khoan! Trên bản đồ có ký hiệu giếng mới được cập nhật năm 2004. Người ký xác nhận… chính là trưởng thôn đương nhiệm lúc đó.
Cả làng quay phắt sang nhìn trưởng thôn cũ – người đã chỉ đạo đo và lập hồ sơ đất năm ấy.
Ông trưởng thôn tái mét như tro.
5. Bí mật thứ hai – động cơ ẩn phía sau việc dời giếng
Dưới sức ép của dân và chính quyền, ông trưởng thôn đành thú nhận:
– Giếng mới không phải chỉ dời vì hòa giải… mà còn vì… tôi muốn đổi ranh đất.
Cả làng nhao nhao:
– Đổi để làm gì?
Ông nuốt nước bọt:
– Để hợp thức hóa… hơn 30 mét đất tôi lấn tạm của nhà ông Định hồi đó.
Không khí đặc quánh như có ai bóp chặt.
Cụ Lạng – người tưởng mình có lỗi – đứng ngẩn ra, còn ông Định đỏ mặt tía tai:
– Hóa ra ông… dời giếng để che phần đất lấn chiếm?
Ông trưởng thôn cúi đầu:
– Tôi sợ bị phát hiện. Nếu dời giếng, mọi người mặc nhiên nghĩ giếng nằm đúng vị trí, không ai để ý mốc cũ nữa… Tôi sai rồi…
Hai mươi năm tranh chấp, hai mươi năm chửi nhau, hai mươi năm người dân chia rẽ – hóa ra không vì “thiêng”, không vì “đất tổ”, không vì “lịch sử”, mà vì một người cố tình che giấu hành vi lấn đất.
Hơn nửa làng chết lặng.
6. Nhưng cú twist cuối cùng mới là điều khiến cả làng Nhị Gia ám ảnh
Tưởng rằng sự thật đã sáng tỏ, nhưng khi giếng cũ được dọn sạch bùn để chuẩn bị khôi phục, một anh công nhân thốt lên:
– Có vật gì mắc dưới đáy kìa!
Người ta thả móc sắt xuống kéo lên.
Trong tiếng la hét kinh hãi, từ đáy giếng cũ trồi lên một chiếc rương gỗ đã mục một nửa, khóa sắt rỉ sét nhưng vẫn còn nguyên.
Cán bộ xã mở rương trước sự chứng kiến của dân làng.
Bên trong là:
Một cuốn sổ tay đã mủn
Một nắm vòng bạc, khuyên tai, nhẫn cổ
Và quan trọng nhất: một bản di chúc cũ kỹ được bọc trong túi dầu
Di chúc do chính ông Đặng Văn Ngọ – người đào giếng – viết.
Nội dung gây sốc:
“Giếng này và phần đất 20 mét xung quanh thuộc về gia tộc Đặng.
Nhưng sau 50 năm từ khi ta mất, đất và giếng sẽ được chuyển giao cho con gái út Lựu – vì món nợ năm xưa gia đình ta không trả nổi.”
Cả làng quay đầu nhìn… bà Lựu.
Bà ngã quỵ, run bắn:
– Tôi… tôi không biết gì hết… cha tôi mất sớm, mẹ tôi cũng không kể…
Di chúc được xác minh nét chữ và niên đại. Đúng thật.
Người làng nhìn nhau, người họ Đặng khóc vì tủi, người phía bà Lựu cũng khóc vì kinh ngạc.
Hai mươi năm chửi nhau không còn nghĩa lý gì nữa.
Cụ Lạng run giọng:
– Hóa ra… tất cả chúng ta đều sai…
7. Cái kết khiến làng Nhị Gia đổi đời
Chính quyền huyện dựa vào di chúc, đo đạc lại đất, xác nhận quyền sở hữu cho gia đình bà Lựu.
Nhưng điều bất ngờ là bà Lựu – người từng chửi không thua ai – đứng trước dân làng, mắt đỏ hoe, nói:
– Đất là của tôi thì đúng, nhưng giếng… là giếng làng. Tổ tiên tôi không để lại cho mình tôi. Tôi tình nguyện hiến lại cho dân. Xin lỗi vì bao năm lời qua tiếng lại…
Câu nói ấy khiến người đang chống đối bà cũng phải cúi đầu.
Ông Định bước lên trước, thở dài:
– Hai mươi năm thù nhau chỉ vì một cái giếng sai vị trí. Thôi dẹp hết… từ nay coi nhau như hàng xóm.
Cụ Lạng khóc nấc:
– Giếng cổ này… cuối cùng cũng yên…
Nhà ông trưởng thôn lấn đất bị thu hồi lại. Ông bị kỷ luật, nhưng vẫn cảm ơn vì “gánh nặng 20 năm” đã được dỡ xuống.
Giếng cũ được phục dựng, nước lại trong như ngày xưa. Người dân góp công xây miếu nhỏ bên cạnh, đặt tên:
“Giếng Hòa”
Như để nhắc nhau: đôi khi thứ ta tranh giành dữ dội nhất, lại là thứ vốn không thuộc về ai – hoặc thuộc về… tất cả.
