Buổi trưa thứ Bảy, nắng chảy qua tán cây trước cổng nhà Duy — như mọi khi, gia đình nhỏ vẫn nhộn nhịp chuẩn bị bữa chiều.
Bà Hương, mẹ Duy, từ quê lên chơi đột xuất. Bà đi vào nhà với bộ khẩu khí quen thuộc: mắt sắc, thái độ quyền uy như bà vẫn giữ trong mấy chục năm “làm chủ” trong nhà.

Vừa thấy con trai vào bếp rót nước, bà hét ầm:
— “Duy ơi, mày chỉ biết nuông chiều vợ! Tất cả là do mày mà con dâu nhà này sau này sẽ trèo đầu cưỡi cổ nhà mình đó!”

Con trai, Duy, lúng túng cúi đầu. Vợ anh, Mai, vừa đi làm về, mệt mỏi vẫn kịp nghe. Mai chỉ mỉm cười cho qua — cô quen rồi những câu nói như thế. Bà Hương tiếp tục xỉa xói ngay cả khi Mai cất đồ:
— “Ngày nào con cũng đi làm về muộn như vậy à? Mẹ lên chơi mà con thấy phiền chứ gì? Làm dâu mà ham việc ngoài như vậy, không bằng mấy cô ở quê!”

Lời nói như kim châm. Khác với mọi lần lẳng lặng chịu đựng, hôm nay Mai không quay mặt đi ngay. Ánh mắt cô có cái gì đó khác: bình tĩnh và quyết liệt. Người hàng xóm quen biết gia đình lướt qua cửa, nghe câu nói của bà Hương, họ im lặng không nói gì — ai cũng biết bà “làm bà chủ” thế nào.

Chiều hôm đó, Mai về nhà lúc 5 giờ — sớm hơn mọi khi. Cô mặc tạp dề, dịu dàng gọi:
— “Mẹ, con nấu món mẹ thích nhé. Mời mẹ ăn cơm cả nhà.”

Bà Hương nhíu mày nhìn đồng hồ, vẻ bất mãn: “Sớm thế, có việc gì đâu?” Nhưng vẫn vào bàn. Duy bối rối, chẳng hiểu vợ định làm gì.

Bữa cơm bắt đầu bình thường, mâm cơm nóng hổi, tiếng đánh chén, tiếng trẻ con chạy lăng xăng. Rồi, khi mọi người còn đang ăn, Mai nhẹ nhàng đứng dậy, xin phép:
— “Con có vài chuyện muốn nói, mong mẹ ngồi nghe.”

Bà Hương cười mỉa: “Nói thôi đi, nhưng ngắn gọn. Đừng làm ầm.”

Mai đi vào phòng khách, lấy điện thoại đặt lên dĩa nhỏ giữa bàn, bấm nút kết nối loa ngoài. Mọi người ngẩng nhìn. Tiếng máy khẽ réo. Trên màn hình hiện lên file âm thanh. Mai nói:
— “Con muốn bà nghe lại vài đoạn. Đoạn bà vừa nói với con trai sáng nay, và vài câu bà nói trước đây với hàng xóm.”

Bà Hương trợn mắt: “Con phát điên à? Ai cho con quyền ghi âm lời bà?”

Mai không đáp, bấm “play”. Trong phòng vang lên giọng bà Hương, rõ ràng, lạnh lùng như dao:

“Con dâu đấy chỉ biết trốn việc trong phòng máy lạnh, ngày nào cũng về muộn. Tao chỉ sợ nó sẽ trèo đầu cưỡi cổ. Mày cho tao cách để xử lý con bé đó đi.”

Kế tiếp là một đoạn khác — giọng bà với chị gái ở quê bàn mưu:

“Nếu không thoát được, tao sẽ cho người đến nói chuyện với nó. Mua một tờ báo nhảm, cho vài người kéo sang, làm ầm lên một lần là xong…”

Căn phòng khựng lại. Tiếng thì thầm, rồi một tiếng “ố” của bà Hương. Bà cầm bát đũa, tay run. Hàng xóm trên lầu bỗng bước xuống, ánh mắt họ từ lâu đã chịu đựng những hành xử ấy, giờ lộ rõ vẻ bàng hoàng.

Mai chưa dừng. Cô tiếp tục bấm, đưa ra một thứ khác: vài trang in sao kê ngân hàng kèm tin nhắn. Duy nhìn xuống, mặt anh tái xanh. Trên giấy là những chuyển khoản nhỏ liên tiếp — những khoản tiền mà bà Hương “mượn tạm” rồi không trả; và những tin nhắn thản nhiên:

“Hôm kia tao đã đặt người qua nói chuyện với con dâu. Tao làm tốt lắm. Không để ai biết.”

Bà Hương gào lên: “Đó là ai đưa mẹ? Mẹ chỉ nói vu vơ thôi!” Nhưng không ai mắng bà nữa; thay vào đó, mọi con mắt dồn về Duy.

Mai giọng nhẹ mà chắc:
— “Mẹ luôn dạy con rằng nhà này coi trọng lẽ phải. Hôm nay con chỉ muốn hỏi mẹ một điều: nếu mẹ thấy con dâu “trèo đầu cưỡi cổ”, liệu mẹ có quý mến cháu nội hơn hay sẽ che dấu hành vi của chính mình chỉ để giữ thể diện?”

Duy, người con trai vốn hiền lành, giờ đứng lên. Anh hắng giọng, mắt nhìn mẹ:
— “Mẹ… mẹ nói gì thật sự? Mẹ đã…”

Bà Hương hét to, cố vùng vẫy: “Con im đi! Mẹ là mẹ mày!” Nhưng lời bà lạc đi giữa tiếng xào xạc của những trang giấy. Hàng xóm thì thầm, người giúp việc cũ đứng ở góc phòng bật khóc.

Cao trào đến khi bà Hương cố lao tới tắt âm thanh, nhưng tay bà vừa chạm điện thoại thì cửa sau bật mở. Ông Quang, người hàng xóm lớn tuổi mà Mai đã mời đến trước, bước vào cùng một vài người khác — tất cả họ mang theo vài phong bì nhỏ. Ông Quang nói to, giọng đầy thách thức:
— “Chúng tôi ra làm chứng. Bà từng bảo chúng tôi ‘giúp’ bà xử lý con dâu. Những cuộc gọi bà đặt đã được ghi lại. Hôm nay chúng tôi đến để cho mọi người biết sự thật.”

Không khí như nổ tung. Bà Hương tái mặt, tay buông rơi bát đũa. Duy gục đầu vào hai tay, vừa uất ức vừa hổ thẹn vì đã để mẹ xen vào cuộc sống vợ chồng mình. Những lời kể của hàng xóm về những “vụ dàn dựng” trước đây ùa ra: ai bị chửi mắng, ai bị vu vạ, ai bị bà “điều” người đến dò la, tóm tắt như một bộ phim dài mà bà Hương là nhân vật chính.

Mai không la hét. Cô nhìn bà một lần nữa và nói, giọng thật buồn:
— “Mẹ, con đến đây không phải để gây xích mích. Con muốn trưng ra sự thật để mẹ thấy: nếu mẹ cứ sống bằng thủ đoạn, cuối cùng người bị hại không chỉ là con dâu, mà là cả chính gia đình mình. Duy, nếu anh muốn mẹ tiếp tục như thế, anh cứ nói. Nếu anh không muốn, anh hãy nói một câu.”

Duy cất tiếng, lần đầu kể rõ rành rọt trước mẹ:
— “Mẹ ơi, mẹ đã làm đủ rồi. Mẹ làm mẹ của con, không ai phủ nhận. Nhưng mẹ không được quyền giết dần hạnh phúc của vợ con bằng những trò bỉ ổi.”

Bà Hương lùi lại, nước mắt lăn dài — đó là lần đầu bà khóc khi bị con trai chỉ thẳng. Bà cố chống chế, nhưng tiếng phố xá bên ngoài đã vang vào như một phán quyết: những người bà lôi kéo bây giờ đứng bên kia lằn ranh đúng-sai.

Cuộc nói chuyện kéo dài đến tối. Bà Hương phải đối diện với từng bằng chứng: những cuộc gọi, những tin nhắn, những chứng cứ mua chuộc. Người dì hàng xóm vốn chịu đựng bấy lâu cũng bước lên, ném vào bàn một chứng từ: một biên bản nhỏ ghi lời khai bà từng dọa sẽ “đe doạ” Mai vì đã “cướp mất” con trai bà.

Ở phút cuối, Mai làm việc cuối cùng không phải là đòi hỏi — cô rơi nước mắt nói với mẹ chồng:
— “Mẹ đã dạy Duy thế nào là nguyên tắc, thì hôm nay mẹ hãy trả lại nguyên tắc đó cho gia đình. Nếu mẹ xin lỗi thật lòng, chúng tôi sẽ cho mẹ thời gian để sửa sai. Nếu mẹ tiếp tục con đường đó, tôi sẽ không cho phép mẹ bước chân vào nhà này nữa.”

Bà Hương ôm mặt khóc nức nở. Bà không nói được lời xin lỗi tròn vành rõ chữ — nhưng hành động hôm sau mới thật sự thay lời. Bà đi tới ngân hàng, chuyển trả các khoản tiền đã nhận mượn, bà đến từng nhà xin lỗi người bà thuê người “điều” tới. Hàng xóm chứng kiến, có người còn nắm tay bà, có người vẫn quay lưng.

Cuối cùng, hậu quả không phải là trận cãi vã lớn làm mọi thứ sụp đổ — mà là một chuỗi việc lặng lẽ, đầy hổ thẹn mà bà phải làm để sửa sai. Mai không hả hê; cô chỉ cần công lý và sự tôn trọng cho tổ ấm của mình. Duy đứng bên vợ, nắm chặt tay cô như muốn gửi cho mẹ một thông điệp bằng hành động: anh chọn gia đình nhỏ này.

Câu chuyện không kết bằng một pha “trả thù” giật gân, mà bằng tiếng thở dài của người lớn dạy nhau cách đi qua xấu xa:
bằng bằng chứng, bằng lời nói chững chạc, bằng áp lực của cộng đồng — bà Hương cuối cùng nhận ra rằng quyền lực dùng để áp đặt không bao giờ giữ được lòng tin, và nếu bà muốn ăn cơm chung với con cháu, bà phải học cách xin lỗi và sửa sai.

Mai vẫn về muộn mấy ngày sau đó — vì công việc — nhưng bây giờ bước vào nhà, không còn cảm thấy ngứa mắt. Bà Hương dọn chén, im lặng lấy nước, đôi khi nhìn cô bằng một cặp mắt khác — cặp mắt vừa xấu hổ, vừa chứa một tia quyết tâm thay đổi. Người đời có thể quên những lời chửi rủa, nhưng chứng cứ thì ở lại — và chính chúng đã dạy bà một bài học không thể nào quên.