Bộ công thương sản xuất thí nghiệm giá điện thành phần dành cho sản phẩm khách hàng từ đầu năm, để thử nghiệm chính thức và mở rộng ứng dụng từ tháng 8/2027.
Lộ trình thí điểm giá điện thành phần được Bộ Công thương nêu tại dự thảo Quyết định đang lấy ý kiến trúc.
Việt Nam đang áp dụng giá thành phần, tiền trả theo lượng sử dụng. Cách tính này được đánh giá chưa phản ánh chính xác chi phí ngành điện bỏ ra (khấu hao tài sản, đường dây, trạm biến áp…) cho mỗi khách hàng. Với các thành phần giá hai, bao gồm tính năng sản phẩm tiêu thụ và công suất đăng ký, khách hàng sẽ trả riêng cho mỗi kW công suất họ đăng ký hàng tháng với nhà cung cấp. Khi không sử dụng, họ vẫn phải trả phí này, thay vì ngành điện chịu và thu hồi qua điều chỉnh giá như hiện nay.
Theo dự thảo quyết định, Bộ Công Thương xuất bản ứng dụng cơ chế giá này theo 4 giai đoạn. Giai đoạn 1, từ nay tới giữa năm sau, cơ chế giá này được thí điểm với doanh nghiệp sản xuất đang theo dõi mua bán điện trực tiếp giữa đơn vị phát năng lượng tái tạo và khách hàng sử dụng điện lớn (sản xuất, kinh doanh).
Ở giai đoạn này, Bộ Công thương khảo sát, thu thập toàn bộ dữ liệu đo lường như sản phẩm điện, đặc điểm sử dụng…. Từ đó, họ nghiên cứu, đề xuất cách tính phù hợp với thông số đầu vào, nhóm khách hàng sẽ được thử nghiệm chính thức.
Giai đoạn 2, tháng 1-6/2026, truyền thông và thí điểm trên giấy. Cụ thể, cơ quan chức năng sẽ phát hành bài hát hóa đơn (không thanh toán thực tế) với toàn bộ khách hàng tham gia thí điểm, kèm theo hướng dẫn về giá bán lẻ điện hai thành phần.
Giai đoạn 3, các thành phần cơ chế giá cả sẽ được thử nghiệm chính thức trong một năm (tháng 7/2026-7/2027). Từ đó, cơ quan quản lý theo dõi, đánh giá mức độ thay đổi nhu cầu, hành vi sử dụng điện, phản ứng của khách hàng, doanh thu bán điện, cũng như nghiên cứu điều chỉnh các thành phần trong cấu trúc biểu giá…
Giai đoạn 4, từ tháng 8/2027, Bộ Công Thương sẽ đánh giá, mở rộng áp dụng giá điện thành phần cho các nhóm khách hàng.
Theo dự thảo, Tập đoàn Điện lực Việt Nam có trách nhiệm xây dựng, tính toán và xuất ra giá bán lẻ điện thành phần để xây dựng Bộ Công thương và thực hiện các chương trình hiển thị trên.
Nhân viên điện kiểm tra đường dây. Ảnh: Tập đoàn Điện lực Việt Nam
Tại Nghị quyết định 70 của Bộ Chính trị về đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, Bộ Chính trị yêu cầu đưa ra mục tiêu cải cách cơ chế giá, tiến tới xóa bỏ bù chéo giữa các nhóm khách hàng, vùng – miền. Để làm được điều này, ông Nguyễn Anh Tuấn, Tổng giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho rằng Việt Nam cần sớm áp dụng cơ chế giá điện hai thành phần.
Trước đó, tại báo cáo đề án giá điện thành phần của Tập đoàn Điện lực Việt Nam hồi tháng 11/2024, đơn vị tư vấn đã xuất bản thí nghiệm cơ chế này từ đầu năm nay. Theo đơn vị tư vấn, việc thí điểm trước mắt có thể áp dụng cho nhóm khách hàng sản xuất tiêu thụ điện lớn, chia theo 3 cấp điện áp bao gồm cao áp (từ 110 kV trở lên), trung áp (từ 6 kV đến dưới 110 kV trở lên) và hạ áp (dưới 6 kV). Trong đó, giá công (đồng/kW/tháng) dự kiến được tính theo cấp điện, còn giá điện (đồng/kWh) áp dụng theo giờ bình thường – cao – thấp điểm.
Thực tế, cải cách cơ chế giá bán lẻ điện cần được xem xét trong thời điểm Việt Nam đang chuyển đổi sang cơ chế thị trường phát điện, bán buôn, bán lẻ điện. Tuy nhiên, việc áp dụng giá hai thành phần sẽ tác động đến các nhóm khách hàng, các hộ sử dụng điện làm số tiền phải thanh toán của khách hàng có thể tăng hoặc giảm theo cơ chế hiện nay. Do đó, việc thay đổi cơ chế tính giá điện cần phải được trình bày phù hợp, song với việc truyền thông để tạo ra sự đồng thuận.
